Voorgeschiedenis

Vanaf het moment dat in juli 2009 de Nederlandse Paspoortwet werd aangenomen, bestookten leden van het Europese Parlement de Europese Commissie hierover met vragen. Vragen of de wet niet indruist tegen de intentie van de EU Verordening[i] waar ze op gebaseerd is. En vragen of de extra opslag van biometrische gegevens in overheiddatabases en gebruik voor justitiële toepassing hiervan niet strijdig is met fundamentele mensenrechten zoals vastgelegd in het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie.

Onder het motto dat de lidstaten zelf mogen bepalen hoe ze de Verordening uitvoeren weigerde de EU Commissaris Barrot (Justitie, Veiligheid en Vrijheid) aanvankelijk om op deze vragen in te gaan. Maar aangezien de Commissie verantwoordelijk is voor de voorschriften en naleving van de Europese Verordening[ii] viel dat op den duur niet langer vol te houden.

Na bijna twee jaar vragen stellen[iii]verzekerde EU Commissaris Reding (Justitie, Fundamentele Rechten en Burgerschap) uiteindelijk op 31 januari 2011 per brief dat zij opdracht had gegeven tot een diepgaand onderzoek naar de Nederlandse Paspoortwet[iv]. Met name naar de inrichting van een Centrale databank, het gebruik van vingerafdrukken voor justitiële doeleinden en het niet informeren van de bevolking over het gebruik van hun vingerafdrukken.

Kort daarop, bleek dat de bezwaren tegen de Paspoortwet niet beperkt bleven tot de principiële bezwaren tegen het gebruik van biometrie en gebruik van RF-ID technologie en de veiligheidsrisico’s daarvan.

Op 20 april werd tijdens een expert-meeting in de Nederlandse Tweede Kamer onthuld dat in zo’n 21% van de gevallen de – toen bij inmiddels ruim 5 miljoen Nederlanders- afgenomen vingerafdrukken bij verificatie niet blijken te matchen met die van de persoon waar ze volgens de systematiek van de databank en documenten aan toe behoren.

Een week later bleek dat percentage nog hoger te liggen. Naar zegge van de toenmalige minister van BZK (Donner) die de Kamer en landelijke pers liet weten dat hij over informatie beschikte dat het om een foutmarge van zo’n 25% zou gaan.

Daarmee werd leek de vingerafdrukregistratie van de baan omdat een overheid onmogelijk kan volhouden er belang bij te hebben dat er voor identificatiedoeleinden biometrische gegevens moeten worden opgeëist van burgers wanneer zij zelf toegeeft dat deze daar onbruikbaar voor blijken te zijn.

Maar niets minder bleek het geval te zijn omdat de minister onverkort ( en tot op de dag van vandaag) vast hield aan de verplichting tot afgifte voor vingerafdrukken voor het verkrijgen van een paspoort of ID-kaart, ‘omdat dat van Europa moet’. Aangezien echter, zelfs als de EU Verordening rechtsgeldig is (hetgeen Vrijbit bestrijdt) kan deze wetgeving nooit de verplichting inhouden om onjuiste persoonsgegevens te registereren. En dus verzocht Burgerrechtenvereniging Vrijbit de EU Commissie om in te grijpen. Op 25 april 2011 (en bij herhaald verzoek door de voorzitter op 8 november) werd EU Commissaris Reding verzocht om in het diepgaande onderzoek naar de Nederlandse Paspoortwet expliciet ook de slechte kwaliteit van de vingerafdruktechniek te betrekken. Eveneens om te laten onderzoeken in hoeverre de Paspoortwet strijdig is met de beginselen van wetgeving inzake bescherming persoonsgegevens, en hoe de wetgeving dataprotectie zich verhoudt tot het feit dat de overheid toegaf technisch niet in staat te zijn om nodeloos en/of ondeugdelijke persoonsgegevens te kunnen vernietigen. Ook verzocht Vrijbit om in het onderzoek eveneens te betrekken welk risico er ontstaat voor het gebruik van vingerafdrukken door dat veiligheids- en inlichtingendiensten bevoegd zijn deze in schaduw databases te kopiëren, waarop de burger geen controle kan uitoefenen en via welke weg men de kans loopt dat de data in handen komen van buitenlandse mogendheden. Ook verzocht werd om onderzoek te doen naar de contractuele bevoegdheden van fabrikant Morpho om de lichaamskenmerken van de Nederlandse burgers te gebruiken voor het doen van bedrijfsmatig onderzoek .

Op 6 december 2011 schreef de EU Commissie aan de voorzitter van Vrijbit dat men zou overwegen of het verzoek van Vrijbit (registratie klacht no. CHAP201103500) aanleiding gaf tot het openen van een onderzoek naar mogelijke aantasting van EU wetgeving. lees...

Dat dit als wassen neus beschouwd kan worden bleek op 29 maart 2012, toen EU Commissaris Malmström (Binnenlandse zaken, immigratie en politie), glashard schreef :’Sinds het opnemen van vingerafdrukken in paspoorten in juni 2009 werden aan de Europese Commissie geen belangrijke problemen gemeld in verband met de kwaliteit van de vingerafdrukken’[v].

Intussen begon het EU Parlement zich als geheel te roeren in de kwestie. Op 19 april 20012 werd Commissaris Malmström door vertegenwoordigers uit alle kanten van de EU op overdonderende wijze ondervraagd over wat er allemaal niet deugt aan de overhaast ingevoerde verplichting tot gebruik van biometrie voor paspoorten en reisdocumenten en alle problemen die dat met zich mee blijkt te brengen.

Malmström reageerde gepikeerd dat ze niet wilde ingaan op alle vragen omdat deze vooruit liepen op het geplande debat wat hierover later dit jaar zou plaatsvinden naar aanleiding van het evaluatierapport wat de Commissie uiterlijk op 24 juni 2012 diende aan te bieden aan het EU Parlement en Raad.

Huidige stand van zaken in Europa

Het evaluatierapport, naar de uitvoering van de Verordening in alle lidstaten, naar o.a. de betrouwbaarheid en de technische haalbaarheid, onder meer op grond van een beoordeling van de nauwkeurigheid van reeds gebruikte systemen,[vi] bleef uit.

Als reden hiervoor, werd na vragen hierover door Stichting Privacy First gemeld dat de vertraging veroorzaakt werd omdat het deelonderzoek naar de mogelijkheid om vingerafdrukken van kinderen vanaf 6 jaar te gaan gebruiken voor identificatie, nog niet was afgerond.

Daarmee wordt een griezelig voorproefje gegeven van het feit dat de EU Commissie niet alleen stug probeert vast te houden aan de vingerafdrukregistratie, maar dat men zelfs pogingen onderneemt om alsnog, de van oorsprong beoogde, vingerafdrukregistratie van kinderen vanaf de leeftijd van 6 jaar in te voeren.

Nederland en het EU onderzoek naar de Paspoortwet

Minister Spies (huidig demissionair minister van BZK) liet de Tweede Kamer in het voorjaar 2012 weten dat de regering onverkort vast houdt aan de vingerafdrukregistratie voor de paspoortdocumenten. In het najaar 2012 wordt daartoe een programma gestart om te onderzoeken of de registratie van vingerafdrukken op de afdelingen Burgerzaken valt te verbeteren.(bron AO)

Het in april 2011 toegezegde voorstel tot wijziging van de Paspoortwet, waarbij de burger in elk geval een geldig identiteitsbewijs kan aanvragen zonder daarvoor vingerafdrukken te moeten afgeven, is nog niet een aangeboden aan de Tweede Kamer.

Door de wetswijziging niet ter hand te nemen wordt eveneens voorkomen dat er gevolg moet worden gegeven worden aan de Kamerbrede wens om de inrichting van één Centrale on-line 24uurs/7dgs Staatsdatabank voor reisdocumenten en justitieel gebruik, uit de wet te schappen.

Hoewel de Kamer haar bij motie opriep om ervoor te zorgen dat Nederland zich via de Raad in Europa zal hard maken voor het afschaffen van vingerafdrukregistratie, liet ze weten daar weinig heil in te zien. Ze verklaarde zich hooguit bereid om dit als de sfeer zich ertoe leende eens voorzichtig tijdens etentjes in Brussel te berde te brengen.

Welke informatie de Nederlandse overheid en het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) zullen verstrekken voor een EU onderzoek – als dat al plaatsvindt- laat zich raden.

Het CBP heeft de handen van de kwestie afgetrokken nadat staatssecretaris Bijleveld bij de presentatie van het wetsvoorstel het negatieve advies van het CBP slechts gebruikte om een tekstuele aanpassing in het voorstel aan te brengen. Men staat op het standpunt verder niks te kunnen doen aan de inbreuk op het EVRM en de Wet bescherming persoonsgegevens omdat deze bij wet is geregeld.

Het ministerie zal, conform de uitlatingen van de minister in de Kamer en landsadvocaat in alle rechtszaken, laten weten dat de opslag van biometrische gegevens in overheidsregisters als niet van toepassing meer moet worden beschouwd omdat deze‘ juridisch is terug gebracht tot de korte duur van het uitgifte proces van de documenten.’

Dat men niet in staat is om de vingerafdrukken daarna uit de gemeentelijke databases te verwijderen verdoezelt men met de voorstelling van zaken alsof de data die voorzien worden van het label ‘niet raadpleegbaar’ als verwijderd dienen te worden beschouwd. En wanneer die redenering geen standhoudt heet het dat de overheid geheel ‘op schema loopt met de tentatieve planning tot verwijdering van vingerafdrukken inclusief de logbestanden ervan’.

Niet alleen de EU Commissie kan onderzoek doen naar de Paspoortwet. Ook het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) zou onderzoek kunnen doen naar de schending die de Paspoortwet maakt op de fundamentele mensenrechten zoals vastgelegd in het EVRM en andere internationale wetgeving en verdragen. Maar ook deze weg wordt door de Nederlandse Staat geblokkeerd. Enerzijds doordat men eerdere uitspraken van dit Hof, die de grootschalige biometrische opslag van biometrische gegevens van niet van strafbare zaken verdachte burgers veroordelen, domweg negeert of verdraait. Anderzijds door alle nationale juridische rechtsmiddelen tegen de Paspoortwet eindeloos te traineren zodat burgers verhinderd worden om zich tot het EHRM te wenden, omdat ze daar pas ontvankelijk worden verklaard wanneer ze alle nationale rechtsmiddelen uitputtend hebben bewandeld.