Het systeem kent persoonsgebonden en niet-persoonsgebonden kaarten.
In beide gevallen wordt onacceptabel inbreuk gemaakt op de bescherming van de persoonlijke levenssfeer.
Omdat in Nederland naast het OV-chipsysteem geen alternatief betaalsysteem met papieren kaartjes blijft bestaan, zoals in andere landen, is iedereen die van het openbaar vervoer gebruik wil maken op den duur verplicht zich aan de regels van het systeem te onderwerpen.
Zoiets heet systeemdwang. Het feit dat de privacyinperking wordt afgedwongen door semi-openbare bedrijven- die groot geworden zijn met het gemeenschapsgeld van de mensen die ze nu gaan bespioneren- maakt het extra wrang.
(1) Het gebruik van RFID-chips maakt de OV-chipkaart onveilig. De gegevens van de OV-kaart kunnen op afstand door anderen uitgelezen worden, de kaart kan gekopieerd en gemanipuleerd worden, en het saldo wat op de kaart staat kan eenvoudig gestolen worden.
(2) Het is nergens voor nodig dat vervoersmaatschappijen voortdurend exact registreren en vastleggen waar iemand zich op welk moment bevind, bij iedere in- en uitcheck ook videobeelden vastleggen en al deze gegevens ook nog eens voor onbepaalde tijd bewaren. Te veel en te lang bewaren van persoonsgegevens tast de persoonlijke vrijheid aan.
(3) Zowel de daaraan te koppelen toepassingen van justitiële als van commerciële aard tasten de privacy aan. Door het nieuwe systeem worden OV bedrijven een verlengstuk van politie en justitie en kunnen zij geld gaan verdienen met het commercieel aanwenden van persoonsgegevens voor marketing en reclame doeleinden. epen mensen kunnen uitzuiveren.
(4) Iedereen die er niet van gediend is dat zijn reisgedrag wordt vastgelegd of pasfoto wordt ingescand en digitaal opgeslagen in de administratie van het vervoersbedrijf wordt in het systeem namelijk uitgesloten van abonnementen en zal financieel benadeeld worden als hij zijn privacy wil beschermen. OV bedrijven die als taak hebben om voor goed vervoer te zorgen gaan op deze manier geld verdienen aan de privacy van hun klanten.
Digitale opslag van pasfoto’s
Er is jaren strijd gevoerd om te zorgen dat de vervoersbedrijven geen digitale opslag in de administratie mogen vastleggen van de pasfoto’s die zij voor de aanmaak van abonnementen maken, tenzij de klant daar uitdrukkelijke en vooraf toestemming voor geeft.
Een klant van de NS, die weigerde haar pasfoto in de administratie laten opslaan, is op 12 - 6 -2009 in het gelijk is gesteld door de Geschillencommissie Openbaar Vervoer. Die heeft een bindende uitspraak gedaan dat een vervoersbedrijf een pasfoto enkel mag gebruiken voor het aanmaken van een abonnementskaart. Deze bindende uitspraak bepaalt dat bedrijven die daarna de pasfoto en de digitale opslag daarvan in hun administratie willen bewaren hier vooraf uitdrukkelijk toestemming van de klant voor moeten hebben gekregen. Uitspraak
Deze uitspraak heeft tot gevolg gehad dat de NS met de aanmaak van nieuwe aanvraagformulieren de tekst iets heeft aangepast, maar deze nog steeds niet voldoet aan de normen van fatsoenlijk handelsverkeer en de Wet Bescherming Persoonsgegevens.
In plaats van toestemming te vragen moeten klanten nog steeds zelf actief eisen dat hun pasfoto verwijderd wordt na aanmaak van een kaart. Alle pasfoto’s die zonder ‘bewaartoestemming’in het verleden werden verstrekt zijn niet verwijderd. Ook is achteraf geen toestemming voor opslaggevraagd en ze worden enkel verwijderd als klanten dat op eigen initiatief schriftelijk eisen.
brief pasfoto verwijderingsprocedure & chipcontrolebezwaar OV
Toepassing van pasfoto’s
Het bezwaar van de vastlegging van de pasfoto’s zit hem in de technische mogelijkheden.
Niet langer zijn pasfoto’s uitsluitend te gebruiken om bij het tonen van een abonnement bij controle te kunnen vaststellen of de foto op kaart overeenkomt met die van de klant. Pasfoto’s zijn tegenwoordig geschikt om de gezichtsscan van iemand vast te leggen. Dat betekent dat er een digitale opslag wordt vastgelegd van iemands gezichtspunten. Deze opnamen kunnen vervolgens gebruikt worden om te koppelen aan gezichtsherkennende camerasystemen. Camera’s in treinen, bussen en trams en alle camera’s op perrons en stations kunnen gekoppeld zo gekoppeld worden aan software die gezichtsherkenning mogelijk maakt. Men kan bij een klant met persoonsgebonden kaart de rest van diens gegevens inzichtelijk maken. De computer kan opdracht krijgen om het gezicht vast te leggen van iedereen waarvan zich geen gezichtscan in de administratie bevind. Het is ook mogelijk om gericht te spotten op bepaalde mensen of mensen met bepaalde kenmerken, waardoor ook andere schendingen van de privacy in beeld komen. Aangezien bij alle poortjes van het OV-chipkaartsysteem camera’s hangen en iedereen die van het OV gebruik maakt gedwongen zal worden bij deze poorten in- en uit te checken, ontkomt niemand aan gezichtsregistratie.
Ook iedereen die gebruik maakt van een apparaat om het saldo of reisproduct op te laden wordt geregistreerd.
In de praktijk is inmiddels gebleken dat Justitie dolgraag van deze mogelijkheid gebruik wil maken.
In juni 2008 vorderde het Openbaar Ministerie (OM) van Trans Link Systems (TLS) de namen, adressen, woonplaats en pasfoto’s van alle reizigers die met een persoonsgebonden OV-chipkaart op een bepaald tijdstip op bepaalde metrostations in Rotterdam waren geweest. Het bedrijf weigerde maar was gedwongen de informatie toch te leveren en is vervolgens naar de rechter gestapt. De rechter bepaalde, op grond van de Wet Bescherming Persoonsgegevens dat de afbeeldingen van de gezichten aan Trans Link Systems moesten worden teruggeven en niet gebruikt mochten worden in het stafrechtelijk onderzoek. Het OM is tegen dit vonnis in beroep gegaan en de zaak ligt nu bij de Hoge Raad. Aldus het bericht 31-8-2009 op nu.nl Daarmee is, nog voor de OVchipkaart andere betaalmiddelen om gebruik te kunnen maken van het openbaar vervoer heeft verdrongen, duidelijk dat dit systeem ook voor hele andere doeleinden kan worden ingezet. Als verlengstuk van Justitie dus bijvoorbeeld, waar men tot voor kort niet had kunnen dromen ooit de beschikking te krijgen over 7 jaar lang bewaarde reisbewegingen van miljoenen inwoners van ons land die gekoppeld zijn aan hun personalia en gezichtsopname.
Zoals symptomatisch voor de bezwaren tegen het OV-chipkaartsysteem werd er geen ruchtbaarheid aan deze zaak gegeven. Per (on)geluk werd het bij BigWobber bekend, als onvoorziene bijvangst bij een Wob-procedure bij een bestuursorgaan. Trans Link Systems zegt in een reactie de privacy van klanten belangrijk genoeg te vinden om naar de rechter te stappen. "Wij hebben in onze systemen en organisatie een veelheid aan maatregelen getroffen om de privacy van klantgegevens te waarborgen’, aldus financieel directeur Gerben Nelemans.Dat klanten geen toestemming is gevraagd om hun pasfoto op te slaan wordt niet over gerept.
Reisgedrag en RFID chip
In de OV-chipkaart bevind zich een Radio Frequentie Identificatie chip.
De Mifare chip die hiervoor gebruikt wordt gaat de gegevens van de kaart uitzenden zodra deze bij een zogenaamd chipuitleesapparaat wordt gehouden.
Zo kunnen de incheck toegangspoortjes ‘lezen’ of er genoeg saldo of reisproduct op de kaart staat om het poortje te laten open gaan. Bij het uitchecken wordt precies berekent hoeveel men voor de reis dient te betalen zodat het kan worden afgeschreven of kan worden aangegeven dat u het station of perron pas mag verlaten als u eerst uw kaart heeft opgeladen.
Om dit te berekenen is het nodig exact vast te leggen hoe laat men waar heeft ingecheckt en hoe laat men uitcheckt. Daardoor wordt geregistreerd wie op welk moment waar is geweest.
Door vast te leggen hoe laat u ‘s ochtends bent ingestapt, waar u overstapte en wanneer u terugreisde of waar u heen ging wordt echter niet alleen uitgerekend hoeveel u voor uw vervoer dient te betalen, maar wordt uw gedrag vastgelegd.
Omdat deze gegevens bewaard worden is er veel uit af te leiden over uw leefgewoonten en kan hier een gedragsprofiel uit worden opgemaakt.
Omdat deze gegevens 7 jaar bewaard worden is het mogelijk dat inlichtingen- en veiligheidsdiensten of justitie u nog jaren na dato ter verantwoording kunnen roepen over wat u op een bepaald moment waar deed. Waarom u op hetzelfde traject reisde als iemand anders. Of waarom u dan en dan zich afwijkend gedroeg van uw vaste reispatroon.
Dit staat in geen verhouding tot het feit dat men wil dat er voor het vervoer betaald wordt en voldoet derhalve niet aan het doelbindingsprincipe en proportionaliteitsbeginsel. Omdat een dergelijk grote inbreuk op uw privacy volgens de bepalingen van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens(EVRM) enkel geoorloofd zijn als deze inbreuk noodzakelijk is voor het algemeen belang en als het doel niet op een andere wijze kan worden bereikt, druist het OV-chipkaartsysteem in tegen het EVRM.
Uw fundamentele grondrechten worden dus op onacceptabele wijze ingeperkt.
Betaalmethode
Wie zijn OV-chipkaart oplaadt via zijn banktegoed dient zich te realiseren dat hiermee derden toegang kunnen krijgen tot uw bankgegevens.
In eerste instantie het vervoersbedrijf, mensen die daar werken en technici die de systemen laten functioneren. Wederom zijn het veiligheids- en inlichtingendiensten en justitie die toegang tot deze gegevens kunnen opeisen. Sinds 1 december 2009 heeft ook justitie in de VS de mogelijkheid om voor onderzoek toegang tot al uw banktransacties te eisen.
Maar aangezien de chip al in december 2008 werd gekraakt is bekend geworden dat een crimineel die vlak achter u het OV instapt niet alleen de gegevens van uw kaart kan uitlezen, maar dat deze die gegevens ook kan kopiëren en gebruiken voor het maken van valse kaarten EN dat er in een moeite geld van uw bankrekening op een gekloonde ander kaart kan worden overgeschreven.
Naast alle financiële schade die u hierdoor kunt oplopen wordt zo ook een foute registratie vastgelegd van uw betaal en reissysteem. Mocht u vervolgens op grond van dit soort foutieve gegevens u later dienen te verantwoorden tegenover justitie dan staat u vrijwel machteloos.
Allereerst omdat computerregistratie als hard bewijs wordt gezien, al valt dat makkelijk te manipuleren en bovendien omdat u zelf maar moet zien recht te zetten wat er fout is gegaan om van schadevergoeding nog maar te zwijgen.
Chipuitlezen in de trein
In de zomer van 2009 gingen controleurs van de NS ertoe over om bij controle van abonnementskaarten te eisen dat deze door een chipuitlees apparaat zouden moeten worden gecontroleerd.
Door deze methode wordt gecontroleerd of u wel heeft betaald voor uw abonnementskaart. De geldigheidsdatum die op de kaart staat die u moet tonen is namelijk onjuist en heeft volgens NS enkel betrekking op de plastic verpakking. (sic moet de slager eens proberen)
Door de kaart te laten uitlezen wordt er contact gelegd met de administratie en wordt automatisch geregistreerd waar, door wie en hoe laat u werd gecontroleerd.
Daarmee wordt het vastleggen van uw reisgedrag nog verfijnder dan bij uitsluitend in-en uitstappen terwijl de NS niks nodig heeft met hoe laat u reist zolang u netjes betaald.
Op 6 december schreef
Een treinconducteur was zo vriendelijk om op zijn display te tonen wat hij zag na een simpele handeling met mijn chipkaart (vroeger bedoeld als kaartjescontroleur): naast de abonnementsgegevens, geldigheidsduur van de kaart, geboortedatum etc, zag hij ook in welke bussen, in welke steden, en op welke tijd ik die dag gereisd had. Ik ben nog vergeten te vragen of hij bij doorklikken ook kon kijken naar de vorige dagen.
Er is dus geen privacy meer.
Mensen die zich hiertegen verzetten zijn aangeklaagd bij justitie omdat zij zonder geldig vervoersbewijs zouden reizen en hebben inmiddels het incassobureau op hun nek gekregen.
Wie teveel protesteert loopt overigens buiten de bon voor het zogenaamd zwartrijden ook het risico bekeuringen te krijgen op grond van de wet op de Uitgebreide ID-plicht, voor niet voldoen aan een dienstbevel en zelfs om gearresteerd worden.
Alternatieven om dan maar de conducteur te laten op te bellen naar de administratie of er betaald is of met aantonen van een bankafschrift of brief van NS ter bevestiging van betaling zijn mogelijk, maar het hangt dan de individuele controleur af of deze bereid is hieraan medewerking te verlenen.
Op klachten en bezwaren wordt niet gereageerd door het bestuur van NS.
Een bestuur wat men overigens niet rechtreeks kan aanschrijven omdat alle correspondentie aan de Klantenservice gericht dient te worden en deze instantie de bevoegdheid heeft om zelf te bepalen of men post voor de directie daadwerkelijk de directie ter hand stelt.