dinsdag, 06 oktober 2015 22:14

Jaarverslag 2014

In dit jaarverslag geeft Burgerrechtenvereniging Vrijbit een schets van de ontwikkelingen op het gebied van de privacybescherming, een overzicht over verrichtte werkzaamheden, een blik op het intern functioneren van de vereniging en de financiële verantwoording over het jaar 2014.  Er wordt verder een toelichting gegeven over de uitgezette beleidslijnen voor het volgende jaar.  
Door middel van dit Jaarverslag legt het bestuur verantwoording af tegenover de leden en donateurs. Tevens verschaft het verslag informatie over de stand van zaken aangaande de strijd om het behoud van het recht op persoonlijke vrijheid in 2014 en de rol die Vrijbit daarin speelt.  Het jaarverslag zal, na goedkeuring tijdens de Algemene Ledenvergadering, op de website www.vrijbit.nl worden gepubliceerd. Op aanvraag is een papieren versie verkrijgbaar.

Stand van zaken met betrekking tot de Privacy kwestie in 2014 

In grote lijnen kenmerkte het jaar 2014 zich opnieuw door de nog almaar toenemende verzameldrift van persoonlijke gegevens door overheden en bedrijven. Een ontwikkeling die zich kenmerkte door het steeds nauwkeuriger verzamelen van data, het koppelen van bestanden door technologische mogelijkheden, invoering van nieuwe verplichtingen om data aan te leveren en opgang van het fenomeen ‘Big Data’(voetnoot 1). Steeds meer mensen zijn zich gaan beseffen dat de omvang van dataverzameling gigantisch is en het wordt steeds duidelijker hoe deze data gebruikt wordt (en kan worden) zoals het maken van gedragsanalyses en opstellen van gedragsprofielen. Een steeds groter deel van de bevolking lijkt te (gaan) beseffen dat dit direct op henzelf betrekking heeft/kan hebben, niet alleen op mensen die verdacht worden van criminele activiteiten, zoals velen lange tijd dachten. Het besef groeide dat men ook persoonlijk risico's kan lopen door onze steeds groter groeiende digitale informatiemaatschappij, zoals door het zoekraken, fout vastleggen, verkeerd interpreteren en buiten de context analyseren van persoonsgegevens. Ook raakte steeds algemener bekend hoe het gebruik van privégegevens kan worden ingezet om ieders gedrag te beïnvloeden of te sturen. De veelgehoorde uitspraak 'ik heb toch niets te verbergen' lijkt minder snel uitgesproken te worden nu steeds meer mensen bekend worden met de risico's.

Er was een niet aflatende stroom dagelijks nieuws aangaande het gebrek aan primaire beveiliging van persoonsgegevens, het hacken van computerbestanden en integraal aftappen van alle telecommunicatie door veiligheids- en inlichtingendiensten. Een groot deel van de bevolking ging zich hierdoor beseffen dat niemand die normaal deel wil kunnen nemen aan de maatschappij zich nog kon onttrekken aan de ontwikkeling van een permanent surveillance systeem.
Steeds meer mensen ontdekten dat ze via het gebruik van hun mobiele telefoons voortdurend gegevens doorgaven over waar ( en volgens welk gedragspatroon) ze zich bevonden, met wie met wie contact had, hoe vaak, op welk tijdstip, vanaf waar en dat deze gegevens standaard van iedereen worden verzameld. Ook werd steeds algemener bekend dat overheden en bedrijven als het ware mee kunnen kijken met alles wat er gebeurd via aan een persoon gerelateerde apparaten.
Er wordt steeds meer data vergaard door het intensieve gebruik van labtops en smartphones. Via apps kunnen beeldopnamen en complete adresboeken van iemands contacten worden gekopieerd, zonder dat iemand daar weet van heeft. Daarnaast gebruiken zoekmachines alle zoekopdrachten/ons internetgedrag om zoekmachines zo af te stellen dat men aan de hand van zijn gedragsprofiel voortaan slechts voorgeprogrammeerde antwoorden krijgt voorgeschoteld ( in plaats van gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden van een vrij internet).

De maatschappelijke kennis en het besef lijkt dus steeds meer te groeien, toch bleek er nog maar weinig verandering te komen in het gedrag waarmee een groot deel van de bevolking tal van persoonsgegevens over zichzelf en anderen verstrekt. Weinig mensen bleken de moeite te nemen om als men om persoonlijke gegevens gevraagd werd deze enkel te verstrekken als dat relevante (en rechtsgeldige) vragen betrof. Op het moment dat mensen weldegelijk beseften dat ze in hun recht staan om geen onnodige data te verstrekken gaf dat slechts weinigen aanleiding om er vragen over te stellen of hierover een klacht in te dienen.
De algemene tendens hierbij lijkt mensen er uit gemakzucht vaak maar niet eens verder over nadenken en slechts een enkeling daadwerkelijk tegenactie onderneemt. Hierbij speelde overduidelijk een rol dat mensen ‘er vaak geen beginnen aan’ vinden, het te druk hebben en/of twijfelen aan het nut om zich te verzetten. Ongeacht of het ging om het verplicht moeten afgeven van identiteitsbewijzen, biometrische gegevens of systeemdwang van ticketservicediensten. Als je geen gegevens wilt verstrekken maak je het jezelf erg moeilijk en sluit je jezelf als het ware uit van bepaalde zaken; je verstrekt (onnodige) gegevens omdat je anders niet op vakantie kan bijvoorbeeld. 

Het wordt mensen vaak haast onmogelijk gemaakt om geen onnodige gegevens te verstrekken. Met name de overheid maakt zich, rechtstreeks of via het uitbesteden van haar taken, in toenemende mate schuldig aan een vorm van chantage, waarbij men lastige burgers die zich op hun rechten beroepen domweg geen identiteitsbewijs geeft of zorg onthoudt. Ook het aanspreken van de beslissingsbevoegde instanties van veel bedrijven wordt steeds ingewikkelder gemaakt doordat contactmogelijkheden als adressen en telefoonnummers worden geheimgehouden en klachtenservicediensten de bevoegdheid wordt gegeven om post aan de directie zelfstandig af te doen.
Daarnaast bleef men onnoemelijk veel privé gegevens over zichzelf en anderen op internet publiceren, zonder dat hiervan de consequenties (op termijn) te overzien zijn. Facebook, Google, Instagramm, Twitter, Marktplaats, om maar een paar voorbeelden te noemen, verzamelen immense hoeveelheden persoonlijke gegevens. Data die ook als ze worden afgeschermd voor publieke toegang of op verzoek ‘verwijderd worden’ beschikbaar blijven voor ‘eigen’ gebruik en verkoop door de verzamelende bedrijven. Dat ieder bedrijf in feite bovendien functioneert als direct verlengstuk van de overheid en haar opsporingsdiensten, beseften ook nog steeds maar weinigen, ( voetnoot 2) al kwam hierin wel een inhaalslag met betrekking tot de bijstandsgerechtigden door het toenemend afspeuren van ‘social media’ en Marktplaats door de sociale recherche.

Via Vrijbit werd in 2014 zeer frequent aandacht besteed aan het fenomeen dat het ongevraagd filmen en fotograferen van mensen, en publiceren van deze opnamen, als heel gewoon werd beschouwd. Zo ontdekten we door de reacties dat het voor veel mensen niet te bevatten leek dat iedere foto/video met afbeelding van iemands gezicht voor eeuwig op internet gekoppeld kan worden aan al diens andere opnamen, en andere gegevens van deze persoon en zijn of haar sociale omgeving. Laat staan dat men medeverantwoordelijkheid draagt als de gevolgen ervan negatief uitpakken. Al valt het effect van ‘cognitieve dissonantie’ ofwel het niet willen weten zeker ook niet te onderschatten.

Hoe dan ook: in 2014 werd ‘PRIVACY’ weer een hot item in de media, de politiek, de wetenschap, toezichthoudende instanties, de rechtspraak, belangenorganisaties in de Zorg, het ICT circuit en individuele burgers.
Bezorgde burgers die erop stonden dat ook de nadelen van de technologische mogelijkheden tot permanente surveillance en monitoring worden gewogen (in de afspraken over de manier waarop we de moderne samenleving inrichten) werden niet langer als een stelletje Neanderthalers, idioten of terrorismevriendjes uitgemaakt. We signaleerden zelfs regelmatig tijdens publieke debatten en in persberichten dat mensen, waaronder die van onze Burgerrechtenvereniging, eerder als voorziende geesten dienden te worden beschouwd!

Hoe dan ook werd er een omslag merkbaar in de publieke opinie waardoor instanties en bedrijven, die uitsluitend de verdere uitbreiding en het commercieel uitbuiten van digitale uitwisseling van persoonsgegevens als devies voerden zonder de nadelen in ogenschouw te willen nemen, bij voorbaat principieel werden gewantrouwd. Wie nu nog publiekelijk bleef ventileren dat Privacy en Veiligheid elkaars tegenpolen waren werd eveneens aangerekend zich van oneigenlijke argumenten te bedienen en er een verborgen agenda op na te houden.

De omslag was bij lange na niet genoeg om het tij te doen keren. Het leidde eerder tot een verharding binnen het politieke krachtenspel waarbij de voorstanders van het verdergaan op de ingeslagen weg steeds ondubbelzinnig inzetten op het formeel afschaffen van de fundamentele burgerrechten op bescherming van een privéleven, vrijheid van vergadering, recht op gewetensbezwaar en toegang tot een effectief rechtssysteem.

De tactiek van het bedrijfsleven bleef er op gericht zich ten eigen bate te kunnen (blijven) onttrekken aan de eisen die de wet stelt aan de bescherming van persoonsgegevens en druk uit te oefenen op de nationale en EU overheid om een aanscherping van die wetgeving niet te laten doorgaan. Daarbij viel op dat er, zowel vanuit de overheid als het bedrijfsleven, veel meer dan voorheen met woorden op gehamerd werd dat men ‘uiteraard met respect voor de privacy’ opereerde en ‘het belang van een goede databescherming als uiterst belangrijk beschouwde’. Van een daadwerkelijke koerswijziging naar dataminimalisering of inzet voor het ontwikkelen van (alternatieve) elektronische informatie-uitwisselingsystemen waarbij de privacy geborgd kan worden, was echter geen sprake.

voetnoot 1: Big Data is de term voor het grootschalig verzamelen van gegevens zonder vast omschreven doel. Bij persoonsgegevens is dat strijdig met het doelbinding principe van EVRM
voetnoot 2: Sinds 2005 mogen politie- en justitie ALLE gegevens vorderen waarover willekeurig welk bedrijf beschikt. met uitzondering uitsluitend van data over ras en geloofsovertuiging.

Werkverslag inzet Vrijbit in 2014

Het Vrijbitwerk bestond ook dit jaar weer voor een belangrijk deel uit het verwerken van de gigantische hoeveelheid informatie, op het gebied van privacy beperking, die dag na dag beschikbaar kwam via publicaties, media, presentaties, symposia, debatten enzovoorts. Het verzamelen en verwerken van deze informatie is nodig om via voorlichting, waarschuwingen en advisering, goedgedocumenteerd te kunnen inspelend op de actualiteit en een tegenwicht te kunnen bieden aan alle nieuwe ontwikkelingen op politiek, economisch en juridisch niveau. Door bijvoorbeeld inzicht te geven over de manier waarop het actueel toegenomen gebruik van apps, bedrijven in staat stelt om grootschalig persoonsgegevens te bemachtigen en uit te baten. Hoe de overheid, de burgers misleidt met de opzet dat het in kaart brengen van alle doen en laten van alle burgers zou leiden tot een betere fraudebestrijding of veiliger samenleving. Hoe motieven om de ‘Zorg betaalbaar te houden’ worden ingezet om het medisch beroepsgeheim en recht op privacy van patiënten af te schaffen. Hoe de overheid enerzijds de toegang tot het recht voor de burger en de vrijheid van handelen van de rechterlijke macht probeert in te perken en bij hen onwelgevallige uitspraken deze verkeerd te interpreteren, domweg te negeren. Door helder te maken hoe er via de privatisering van overheidstaken een systeem is ontstaan waarbij de overheid niet meer ter verantwoording kan worden geroepen voor haar beleid en de particuliere uitvoerende bedrijven nauwelijks aangepakt kunnen worden op wanbeleid. Door hele praktische uitleg over het OV-chipkaartsysteem samenhangt met alle initiatieven voor het gebruik van kentekenregistratie en elektronische parkeersystemen. Hoe het EPD-LSP systeem in elkaar steekt. Of hoe de lobby voor het gebruik van ‘slimme’ energiemeters werd vervangen door reclame campagnes voor ‘slimme’ thermostaten. Dit zijn zomaar wat voorbeelden van een eindeloze lange lijst onderwerpen, waarover Vrijbit gevraagd en ongevraagd haar licht liet schijnen. Nog steeds bleek het hierbij van groot belang om telkens maar weer de aandacht te vestigen dat Nederland wereldwijd als proeftuin fungeert voor het ontwikkelen van systemen voor ‘total surveillance’ en de Nederlandse regering uit economische en machtspolitieke redenen alle belang bij heeft om zich te blijven onderscheiden als koploper om vrije communicatiemogelijkheden in te dammen en nieuwe persoonsregistratiesystemen te introduceren.

Naast het geven van algemene informatie en voorlichting werd veel tijd en energie besteed aan het geven van persoonlijke adviezen in concrete situatie waarin Vrijbit te hulp werd gevraagd. Bijvoorbeeld door informatie te geven aan hulpvragers hoe en waar men bezwaar kan aantekenen tegen elektronisch parkeer- en kentekenregistratiesystemen, het gebruik van drones, ongewenste elektronische zorginformatie-uitwisseling, onwettig gebruik van informatie over leerprestaties van kinderen door commerciële fabrikanten van leermiddelen, het ongewenst installeren van ’slimme’ (spionage) meters voor energieverbruik, enz.

Vrijbit riep ook op tot deelname aan thema acties met als doel zowel grotere bekendheid te geven aan een item als mensen bij zo’n onderwerp te betrekken en in de gelegenheid te stellen er een concrete bijdrage aan te leveren door mee te demonstreren, een petitie of solidariteitsverklaring te tekenen e.d.

Voorbeelden van acties die Vrijbit zelf ontwikkelde waren de Big Brother boeken actie, ‘ brievenschrijfactie EPD-LSP-ik geen toestemming’, de sticker en schrijf actie tegen de ‘slimme’ energiemeters. In samenwerking met andere organisaties ging het om de Freedom not Fear demonstratie in Brussel, de internationale Big Brother actiedag op 8 juni, prikacties ter ondersteuning van de rechtszaak ‘kernwapens Nederland uit’, de actie tegen de massa surveillance door de NSA en hun ‘nine eyes’ inlichtingen- en veiligheidsdiensten ‘the day we fight back’.

Conclusie

In 2014 bleek wederom dat de inzet van onze vereniging hard nodig is. Dat geldt zowel voor publicatie van privacynieuws, voorlichting geven, bijsturen van politieke ontwikkelingen, juridisch tegengas geven tegen onwettige praktijken, het geven van persoonlijke adviezen en ondersteuning aan partijen en individuen die zich verzetten tegen aantastingen van hun privacy.

Deze conclusie trekken we sowieso naar aanleiding van de stroom hulp- en adviesvragen van mensen die zelfstandig bij ons aankloppen of door andere organisaties naar ons worden doorgestuurd. Waarbij onze ervaring is dat we via die weg telkens weer te horen krijgen dat men blij is dat men er een organisatie als Vrijbit bestaat en ons bedankt voor de inzet.

Ook merkten we dat de aanwezigheid van Vrijbit bij allerhande debatten en het geven van schriftelijke inbreng een duidelijke meerwaarde heeft. Dat geldt zeker voor de inbreng van feitelijke informatie waarvan de kennis bij andere betrokkenen lang niet altijd paraat is of met feiten onderbouwd kan worden. Dat geldt voor het leggen relevante kruisverbanden die zonder de inbreng van Vrijbit vaak niet aan de orde worden gesteld of over het hoofd worden gezien. Van belang bleek telkens ook weer dat het werkveld van Vrijbit zich, in tegenstelling tot wat gebruikelijk is in de wereld ‘privacybescherming’, niet beperkt tot uitsluitend een deelonderwerp of technische kant van de zaak. Daardoor bleek keer op keer dat de inbreng van Vrijbit zich onderscheidde vanwege de kijk op het brede spectrum, waarbinnen de virtuele en fysieke wereld beginnen te versmelten waardoor men bij alle onderwerpen altijd kan doorprikken tot de essentie van wat aan de orde is. 

De allerbelangrijkste rol van de vereniging was dat Vrijbit, vaak als enige ‘speler’ in het maatschappelijk debat een stem geeft aan wat alle nieuwe technologische ontwikkelingen en nieuwe wet-en regelgevingen betekenen voor de ‘gewone’ mensen om wie het gaat. Hoe hun leven bepaald wordt door het panopticon waarin de samenleving aan het veranderen is. Wat het betekent voor kinderen die in een samenleving groot worden met het idee dat het normaal is om constant bespied en beoordeeld te worden. Wat de daadwerkelijke gevolgen zijn voor mensen die geen identiteitsbewijs krijgen, door machtige instanties onder druk worden gezet, vermalen worden door een onverschillige overheid en systemen die geen rekening houden met iemands persoonlijke situatie, slachtoffer worden van identiteitsdiefstal, onterecht als verdachte worden aangemerkt door automatische onpersoonlijke analyse van de gegevens die over hen worden vastgelegd en hoe het de burger in de praktijk onmogelijk wordt gemaakt om tegen onrechtmatige inbreuken op zijn principiële grondrecht met rust te worden gelaten in zijn privéleven op te treden.

Werkterrein Vrijbit 2014

Biometrische identificatie

De Slag om de Paspoortwet De strijd tegen het gebruik van biometrische identificatiesystemen bleef ook in 2014 een van de belangrijkste onderwerpen waar Vrijbit zich voor inzette. Hierbij vergden vooral de zich inmiddels al jaren voortslepende rechtszaken tegen de Paspoortwetgeving-2009, die tot de afgifte van vingerafdrukken verplichtte, een niet aflatende inspanning. Evenals de nog altijd voortdurende strijd tegen de invoering van biometrische gechipte paspoorten en ID-kaarten in 2006.

Wat betreft de rechtszaken tegen de Paspoortwet-2009 ging het in 2014 concreet over de zeven bestuurrechterlijke procedures waarvan de zaken in Hoger beroep bij de Raad van State zijn stilgelegd en diverse, deels vergelijkbare zaken waarvan de behandeling ‘in eerste aanleg’ bij de rechtbank Utrecht en Amsterdam zijn aangehouden. In feite ging het nog steeds om de vele duizenden Nederlanders die eveneens de wetgeving onacceptabel vinden, in de luwte de uitkomst afwachten van de enkelingen die hun nek uitgestoken hebben om in rechte het respecteren van hun grondrechten door de overheid op te eisen. Ook de behandeling van de civiele rechtszaak tegen de Paspoortwet werd weer actueel omdat de Hoge Raad zich hierover een oordeel zou moeten vellen naar aanleiding van het beroep wat het OM had aangetekend tegen de uitspraak van de rechtbank Den Haag in hoger beroep.

In concreto betekende dit dat Vrijbit in 2014 veel tijd en geld investeerde in het actief ondersteunen van de juridische slag om de Paspoortwet. In feite fungeerde Vrijbit als coördinerende spil van het samenwerkingsverband tussen al de bezwaarden in procedure en hun advocaten. Onderhield men een samenwerkingsverband met de eisers in de civiele zaak. Werden vragen beantwoord van mensen die aanklopten om hulp omdat ze geen vingerafdrukken wenste af te geven of deze wilde laten verwijderen nadat ze spijt hadden gekregen ze afgegeven te hebben. Verder werden door Vrijbit mensen van de pers, Kamerleden, gemeenteraadsleden, de Nationale Ombudsman. EU parlementariërs en leden van de EU Commissie voorzien van informatie. Vrijbit verzorgde ook dit jaar weer het publiceren van alle relevante zaken aangaande nieuwe informatie die de standpunten van de bezwaarden extra ondersteuning bood en hield de websites up to date over de rechtszaken in Nederland en de daaraan gerelateerde Duitse zaak Schwarz.

Vrijbit werkte mee aan inbreng voor de behandeling van de prejudiciële vragen door het EU Hof van Justitie in Luxemburg, regelde financieel en praktisch dat een van de bezwaarden die anders niet in de gelegenheid was om de zitting bij te wonen daar toch bij aanwezig kon zijn en gaf zelf ook acte de presence als supporter en organisator van een kleine prikactie voor de deur van het EUHvJ. Er werden overlegbijeenkomsten belegd. Met name om onderling tussen de eisers af te stemmen hoe de strategie doorbroken kon worden waarmee de Raad van State het EU Hof van Justitie voor haar karretje wilde spannen om de hamvraag aangaande de rechtmatigheid van de Paspoortwetgeving te kunnen omzeilen. En om te voorkomen dat de Raad de lopende zaken ofwel zonder nadere behandeling op zitting zou afdoen ofwel alle in essentiële onderdelen verschillende zaken als gelijk zou beoordelen.

Maar als eerste activiteit diende in januari 2014 nog heel wat werk verzet te worden om de toegezegde deelwijziging van de Paspoortwet te verzilveren, waardoor er vanaf 21 januari (eindelijk) weer identiteitskaarten konden worden aangevraagd zonder dat mensen verplicht werden daarvoor hun vingerafdrukken te laten registreren.

Deels om de verwarring weg te nemen dat met de ‘vingerafdrukvrije ID-kaart' alle bezwaren tegen de Paspoortwetgeving zouden zijn opgelost en deels vanwege de spectaculaire verbeteringen van de technieken en toepassingen van digitale gezichtsherkenning, werd opnieuw veel inzet gevergd van Vrijbit om aandacht te genereren voor de bezwaren tegen de opslag van de gedigitaliseerde pasfoto’s in de paspoorten en ID-kaarten en gemeentelijke reisdocumentatie-registers. Middels het verzorgen van publiciteit trachtte Vrijbit hier aandacht voor te genereren. Tevens werd via de actieoproep om bij het aanvragen van een vingerafdrukvrije ID-kaart dit onder protest te doen. Vrijbit verzorgde als handreiking hiervoor zowel tekst als uitleg waarom het van belang was dat er bij de aanvraag van paspoorten en ID-kaarten formeel-juridisch protest werd aangetekend tegen zowel de digitale gezichtsopname als tegen het gebruik van de onveilige RFID-chip als opslagmedium in de documenten. Ook werden voorbeeldbrieven opgesteld om mensen hierbij te helpen en ervoor te zorgen dat de protesten bij de juiste bevoegde instantie, namelijk de burgemeester, werden ingediend.

Het dossier ‘Paspoortwet’ op de website en berichtgeving over de rechtszaken geeft een goed beeld over de intensieve inspanningen die ook in 2014 werden gedaan om aan het publiek, de pers en de politiek duidelijk te maken dat de problemen met de Paspoortwet nog bij lange na niet opgelost waren.

De stickers die Vrijbit dit jaar liet drukken om te waarschuwen tegen het ongewenst posten van digitale gezichtsopnamen via social media vormde een andere exponent van de inzet om mensen bewust te maken van de bezwaren en gevaren van digitale gezichtsherkenning.

Biometrische identificatie door commerciële partijen
 
Ook in tal van andere situaties kwamen er steeds weer vragen om hulp en advies van mensen die door bedrijven werden verplicht tot het afgeven van hun biometrische kenmerken. Van werknemers die verplicht werden om vingerafdrukken af te geven aan hun werkgever of klanten tot sportscholen die ze als voorwaarde voor toegang tot de locatie eisten. Ook de kwestie dat ziekenhuizen standaard en digitale gezichtsopname probeerde te maken voor de ziekenhuispas van iedereen die voor niet spoedeisende hulp aanklopte kwam aan de orde. Waarbij grote onbekendheid bleek te bestaan over het feit dat men wel verplicht is zich te legitimeren, maar voor de ziekenhuispas als alternatief gewoon een (dag)pas verstrekt kan worden zonder iemands digitale gezichtsopname in de administratie vast te leggen.

DNA databank We kregen vragen over het verplicht moeten afgeven van DNA. Vragen vooral inzake de (on)mogelijkheden om bezwaar aan te tekenen tegen het jarenlang vastleggen van iemands DNA wat mensen hadden moeten afgeven als verdachte van een relatief onschuldige wetsovertreding waardoor hun DNA (en dat van hun verwanten) jarenlang voor opsporingsdoeleinden zou kunnen worden gebruikt. Een kwestie die al jaren ervoor zorgt dat er op een slinkse manier, buiten een democratische besluitvorming om, een nationale DNA databank wordt opgetuigd met de gegevens van iedereen die veroordeeld wordt voor het plegen van een vergrijp ‘waarvoor voorlopige hechtenis kán worden opgelegd of 4 jaar gevangenisstraf voor kán worden opgelegd’. Wat formeel aan het parlement bij invoering van de wet werd voorgesteld als een maatregel met betrekking tot mensen die ‘ernstige misdaden’ hadden begaan, maar in de praktijk ook geldt voor mensen die bijvoorbeeld zonder strafoplegging eenmalig veroordeeld worden voor het stelen van een fiets, een kleine winkeldiefstal, in boosheid een luidruchtige trap tegen een vuilnisbak geven of waarvan een veroordeling nog niet definitief is omdat er nog een hoger beroep tegen loopt.

Ook vanuit de politiegelederen kreeg Vrijbit vragen over de plannen die in 2014 opnieuw uit de ijskast werden gehaald om een DNA databank op te zetten met deze gegevens van alle agenten.

Identificatieplicht

Wet op de Uitgebreide ID-plicht(WU-ID)

Ook dit jaar bleven er klachten en hulpvragen binnenkomen hoe men, ten aanzien van het oneigenlijk vorderen van ID bewijzen door opsporingsambtenaren, zonder dat daar een gerechtvaardigd doel aan ten grondslag lag, zich hiertegen kon verweren. Misbruik van de Wet op de Uitgebreide ID-plicht(WU-ID) bleek nog steeds voornamelijk gepleegd te worden door politieagenten die dit middel inzette als opjaagbeleid tegen daklozen, opsporingsmiddel voor het detecteren van mogelijk illegale vreemdelingen, het aanpakken van onschuldige (hang) jongeren, het afpoeieren van lastige burgers en als puur discriminatiemiddel tegen mensen met een niet westers uiterlijk. Daarnaast speelde dit jaar zowel de verwarring ten aanzien van de uitspraak van de rechtbank Den Haag, van de enige ID-plichtzaak zaak in hoger beroep. Dit omdat hiermee ten onrechte de suggestie is gewekt onder de bevoegden om de wet uit te voeren dat de wet die enkel een toonplicht kent ook een draagplicht zou inhouden.

Opvallend vaak betroffen de klachten ook het gedrag van BOA-semi agenten en gemeentelijke toezichthouders die als particuliere bewaker bijklusten en zich in die hoedanigheid de bevoegdheden van hun BOA status toe-eigenden. In de Haagse schildersbuurt nam het pesten en opjagen van jongeren met een ‘buitenlands uiterlijk’ zodanige vormen aan dat ook Vrijbit gevraagd werd om het actiecomité wat hiertegen in het geweer kwam te ondersteunen.

Op de valreep van 2014 bleek door onderzoek van Vrijbit, dat de wijze van afdoening voor het niet voldoen aan de ID-plichtwet was gewijzigd. En dat de overheid op deze manier, zonder dat daar enige ruchtbaarheid aan was gegeven, de rechtspositie had gewijzigd van mensen die ten onrechte een boete kregen opgelegd. Dat betekende dat alle voorlichting over het feit dat men niet tegen een boete kon protesteren gewijzigd diende te worden. Immers waar voorheen geen protest kon worden aangetekend tegen ID-boetes en men bij het opleggen van een boete een transactievoorstel kreeg toegestuurd, wordt de zaak nu als een Mulderzaak afgedaan. Dit betekende dat bij invoering van de wet de constructie van afdoening eruit bestond dat het transactievoorstel als schuldbekentenis fungeerde, waarna de zaak (van ruim de helft) van de mensen die niet betaalden ofwel geseponeerd werd of aan de rechter ter beoordeling werd voorgelegd. na de stelselwijziging waardoor het OM veel meer zaken administratief zelf mag afhandelen bleek daar nu ook de WU-ID zaken bij te zijn ondergebracht, zodat wie niet protesteert tegen een oneigenlijk opgelegde boete daar aan vast zit, bij niet betalen sancties als wanbetaler krijgt opgelegd en hoe dan ook geen kans krijgt om de zaak te bepleiten bij een onafhankelijke rechter.

ID-plicht in de Zorg

Naar aanleiding van een klacht van een moeder waarvan een ziekenhuis een geldig ID-bewijs eiste van haar jonge kind, ontdekte Vrijbit nog zo’n sneaky aanscherping van de ID-plichtwetgeving. In dit geval bleek het erom te gaan dat de algemene ID-plichtwet weliswaar pas vanaf 14 jaar geldt, maar dat er via de bypass van de Zorgverzekeringswetgeving, in feite een ID-plicht was ingevoerd voor kinderen vanaf de geboorte. Vrijbit kwam hiertegen in geweer tegenover het ministerie, maar moest na een heftige briefwisseling constateren dat het allemaal niet zo was opgevallen zolang kinderen bijgeschreven konden worden in de paspoorten en ID-bewijzen van hun ouders, maar het nadien wettelijk feitelijk zo was dichtgetimmerd dat ziekenhuizen hooguit op pragmatische gronden genoegen konden nemen met alternatieve bewijzen tot vaststelling van de juiste identiteit van patiënten onder de 14 jaar. Deze ontdekking vormde zo een harde les over hoe rücksichtslos de overheid opereert waar het gaat om de wens zoveel mogelijk gegevens van haar burgers te laten vastleggen en hen er toe te dwingen om een systeem te accepteren waarbij men zich voortdurend ‘met geldige papieren’ dient te identificeren. Dat men dit jaar de eis had ingetrokken dat het ook voor pasgeboren kinderen verboden is om op de pasfoto voor een identiteitsbewijs te lachten, gaf zo’n zelfde beeld. Immers dat men pas na 9 jaar zo’n onzinnige eis liet vallen, en dan nog enkel omdat het onuitvoerbaar bleek, maakte ultiem zichtbaar hoezeer de overheid is afgedreven van haar voornaamste taak, namelijk om op te komen voor de belangen van haar bevolking.

ID-plicht supermarkten

Specifieke actie ondernam Vrijbit ten slotte ook nog tegen de manier waarop veel supermarkten in het voorjaar van 2014 het vertoon en scannen van een geldig identiteitsbewijs gingen eisen van iedereen tot 35 jaar. Terwijl de bevoegdheid tot het vorderen van een ID-bewijs enkel de politie toekomt en men ook op minder belastende wijze kon aan de, nieuw opgelegde, verplichting om te controleren of er geen drank of tabak werd verkocht aan minderjarigen.

BSN

De ongewenste en onveilige opzet van het vastleggen van alle data waarover de overheid van een persoon beschikt via het Burgerservicenummer(BSN) bleef eveneens een speerpunt van beleid.

Privacy in de Gezondheidszorg 

De strijd om het bemachtigen van medische gegevens door de overheid, de zorgverzekeringsmaatschappijen en andere commerciële partijen leek dit jaar een cruciale fase in te gaan omdat:

 Het uitvoering geven aan alle rechterlijke uitspraken over het niet inhoudelijk hoeven aanleveren van alle behandel- en diagnose gegevens op ziektekostendeclaraties in de GGZ, door de NZa en zorgverzekeringsmaatschappijen onmogelijk werd gemaakt.

 De toezichthouders NZa en CBP weigerden in te grijpen tegen het onrechtmatig verwerken van medische gegevens door de zorgverzekeraars, die al sinds 2005 weigerden om daar een rechtsgeldige Gedragscode voor op te stellen.

 De minister uit alle macht bleef proberen om via het invoeren van nieuwe wetgeving de rechten van patiënten in te perken, en die van de zorgverzekeraars te vergroten.

 De zorgverzekeraars zich, met steun van de overheid, steeds tot in detail gingen bepalen hoe de wijze Zorgsector georganiseerd werd waardoor de vrije keus voor waar en door wie men behandeld mocht worden om voor een vergoeding van de ziektekosten in aanmerking te komen verdween.

 De zorgverzekeraars via een dwingend declaratiesysteem begonnen af te dwingen dat zorgverleners niet langer konden bepalen welke behandeling voor een patiënt het best geschikt leek, maar gehouden werden aan het voorschrijven van standaard verstrekking van bepaalde medicijnen en het aantal behandelingen bij iedereen met een gelijke diagnose.

 VZVZ ten ene male weigerde om te investeren in een veilig elektronisch uitwisselingssysteem van patiëntgegevens in de zorg waarbij de regie in handen bleef van de patiënten samen met hun behandelende zorgverleners.

 VZVZ de uitwisseling van medische gegevens bleef faciliteren ook van mensen die daarvoor niet de wettelijk verplichte expliciete toestemming hadden verleend.

 De procedure van het EPD-LSP voor het geven van toestemming, strijdig is met de primaire wettelijke vereisten aan een vastomlijnde doelbinding voor het mogen verwerken van medische gegevens. De gevraagde ‘toestemming’ voor ‘HET mogen uitwisselen’ is derhalve niet rechtsgeldig en bovendien gevaarlijk omdat het allerhande onvoorzienbare toekomstige toepassingen voor het gebruik van de medische gegevens niet uitsluit.

 Huisartsen die hun administratie niet wilden aansluiten op het EPD-LSP systeem ongelofelijke onder druk werden gezet om dat toch te doen. Waarbij de vier grootste zorgverzekeraars niet schroomden om opnieuw de verplichting op te nemen in de contracten die de zorgverleners jaarlijks met hen moeten afsluiten. Een vorm van pure chantage die leidde tot de rechtszaak van VPHuisartsen tegen VZVZ.

 Geprobeerd werd om huisartsen met een geldelijke beloning over te halen om medewerking aan het LSP te geven. Dit gebeurde door zowel reguliere vergoedingen aan te bieden die zouden komen te vervallen voor wie niet op tijd besloot mee te werken. En door bonussen te verstrekken voor elke patiënt die zou worden aangebracht. 

Kortom, bovenstaande opsomming is verre van volledig, maar volstaat om aan te geven dat het in 2014 erop leek dat het ging om ‘er op of er onder’ in de strijd om het behoud van het recht van patiënten op een privéleven en die van zorgverleners op het respecteren van hun medisch beroepsgeheim. Vrijbit ontwikkelde de actie ‘EPD-LSP ikgeentoestemming’. Via de daarvoor speciaal in het leven geroepen website www.ikgeentoestemming.nl werden patiënten onder andere gewezen op het allergrootste bezwaar van het systeem namelijk dat het geen mogelijkheid kent voor de enige zinnige uitwisseling van e- zorginformatie, namelijk die tussen een patiënt en zorgverleners die bij een behandeling van die persoon zijn betrokken.

Zorgverleners werden er speciaal op geattendeerd dat nauwelijks iemand leek te beseffen dat bij aansluiting op het uitwisselingssysteem niet alleen vele honderdduizenden mensen die niks met iemands medische gegevens van doen hebben, de medische gegevens van hun patiënten zouden kunnen gaan inzien (en dat ook nog eens zonder dat men daarvan op de hoogte was), maar dat de arts ondertussen wel zelf aansprakelijk bleef voor als er iets mis ging met de gevoelige persoonsgegevens in zijn administratie. De website verschafte voorts alle actuele informatie over wat er allemaal speelde rond het EPD-LSP en aanverwante zaken. Zoals de slechte beveiliging van grote bestanden medische gegevens door ziekenhuizen en bloedbanken. Informatie over de consequenties van het feit dat het EPD-LSP technisch door een Amerikaanse bedrijf wordt beheerd, en wat daarover in het Tweede Kamerdebat werd gezegd.

De wijze waarop apothekers ingezet werden om mensen bang te maken dat men geen medicijnen meer zou kunnen krijgen als men geen toestemming voor het EPD gaf. De inzet van ongekwalificeerd personeel voor de controle op arbeidsverzuim… en meer. Via de 100.000 informatie flyers die Vrijbit liet drukken werden mensen bekend gemaakt met de actie en op het hart gedrukt zich eerst goed te informeren en er dan nog eens heel goed over na te denken alvorens ‘toestemming’ te geven.

Intensief werd bij al deze activiteiten samengewerkt met de vereniging VPHuisartsen, de Privacybarometer en stichting KDVP.
Via het geven van informatie aan de media, eigen publicaties, input geven voor het samenstellen van een boek over Privacy in de Zorg, mee werken de activiteiten van de stichting KDVP en de Privacybarometer, bijdragen leveren aan internetconsultaties, bijwonen van rechtszaken en publieke debatten, het sturen van brieven aan de minister en VZVZ, trachtte Vrijbit in 2014 een bijdrage te leveren aan het zodanig beïnvloeden van de publieke opinie dat er een kentering kan worden ingezet tegen de onacceptabele strijd van de overheid en het bedrijfsleven om zich meester te maken van ieders medische gegevens.
In dit kader werd ook veel tijd en energie geïnvesteerd om mee te werken aan de uitzending van het tv programma Zembla (VARA) over ‘de jacht op uw medische gegevens’. Deze uitzending kan worden terugbekeken via de Vrijbitwebsite of via http://zembla.vara.nl/seizoenen/2014/afleveringen/17-042014
Naast alle eerder alle eerder zaken die hierboven al werden aangetipt speelden er nog meer zaken op het gebied van de Gezondheidszorg, waar Vrijbit zich mee bezig heeft gehouden in 2014. Daarbij gaat het met name over de herhaalde pogingen die vanuit de ministeries voor Veiligheid en Justitie en VWS werden ondernomen om, via andere wegen dan bovenstaand al werden aangetipt, het medisch beroepsgeheim te kunnen doorbreken. Zoals de lobby vanuit V&J om zorgverleners te  kunnen dwingen om de medisch gegevens van hun patiënten ter beschikking te stellen voor opsporingsdoeleinden. De pogingen van de minister van VWS om, onder het motto van fraudebestrijding, de Inspectie Gezondheidszorg in te zetten als instantie die inzage zou moeten kunnen krijgen in medische dossiers, zonder dat de mensen over wiens meest intieme gegevens dat gaat daar toestemming voor gevraagd wordt of zelfs maar van op de hoogte worden gesteld. Ook de proefballonnen die vanuit de overheid werden opgelaten, om de functie van de ARBO artsen af te gaan schaffen en te vervangen voor een systeem waarbij de huisarts verplicht zou moeten gaan samenwerken met werkgevers van ziek personeel, horen in dit rijtje thuis. Vrijbit liet hiertegen in alle gevallen in krachtige reacties horen een protestgeluid horen.

Hoewel bovenstaand verslag wellicht de indruk wekt dat Vrijbit alleen maar vanuit een negatieve invalshoek opereert, is dat uitdrukkelijk zeker niet het geval. Vandaar dat het van belang lijkt om bij deze te vermelden dat de inzet van Vrijbit er juist uitdrukkelijk positief op gericht was om bij al haar activiteiten juist het belang te onderstrepen van de reeks rechterlijke uitspraken die patiënten en hun zorgverleners in het gelijk stelden. En om keer op keer aanbevelingen te doen voor het ontwikkelen van alternatieve systemen waarbij declaratiesystemen per definitie zo worden ontworpen dat er geen privacygevoelige informatie aan onttrokken kan worden. En waarbij de inhoudelijke e-zorginformatie uitwisseling via een push( in plaats van pull) systeem wordt ontwikkeld en uitsluitend plaats kan vinden tussen een patiënt en de direct bij een bepaalde behandeling van deze persoon betrokken zorgverleners. In alternatieven dus, die volgens de formule van ‘privacy by design’ zo worden ontwikkeld dat de privacy van patiënten en het medisch beroepsgeheim van de zorgverleners als vaststaande randvoorwaarden dienen. En waarbij principieel gekozen wordt voor een werkwijze waarbij het uitgangspunt is dat de regie van de zorg in handen blijft van deze partijen.

‘Slimme’energiemeters

Omdat vanaf 1 januari 2015 de grootschalige uitrol van de ‘slimme’ energiemeters zou worden gestart, bleken de netbeheerders in 2014 flink aan de weg te timmeren om in de aanloop daar naar toe het tempo van het installeren van deze meters vast te gaan opvoeren. Daarbij gingen men opnieuw in de fout door klanten brieven te sturen dat men zo’n meter zou gaan krijgen, zonder duidelijk te maken dat iedereen vrij is om zo’n meter te weigeren. Men probeerde, zo bleek uit meldingen die bij Vrijbit binnenkwamen, opnieuw mensen wijs te maken dat het bij de vervanging van oude meters onontkoombaar was om een ‘slimme’ meter te accepteren of dat mensen niet zouden mogen eisen dat een ‘slimme’ meter vervangen werd als men een woning betrok waar al zo’n meter in zat. Veelvuldig werd daarbij ook aan mensen die zonnepanelen gebruiken voorgespiegeld dat men daardoor verplicht was om een ‘slimme’ meter te accepteren ‘omdat anders de teruglevering van energie niet zou kunnen worden berekend’.

Voor Vrijbit betekende dat er opnieuw regelmatig een beroep op de organisatie werd gedaan om heel specifieke informatie ter beschikking te stellen die duidelijk maakte dat er, ook nu de landelijke uitrol werd aangekondigd, niets veranderd was aan het feit dat men het recht heeft om ‘slimme’meters te weigeren, geen genoegen hoeft te nemen met het installeren van meters die potentieel op afstand uitleesbaar of regelbaar zijn, ook niet als deze administratief worden uitgeschakeld. En dat men eveneens het recht heeft om te eisen dat ‘slimme’meters die zonder iemands toestemming al geplaatst werden te laten verwijderen, ook in gevallen dat bijvoorbeeld de woningbouwvereniging deze meters standaard had laten plaatsen.

Het werk van Vrijbit bestond uit het verspreiden van de meterkast-stickers - verboden ‘slimme’ meter te plaatsen -; het onderhouden van de website www.wijvertrouwenslimmemetersniet.nl, het beschikbaar stellen van voorbeeldbrieven waarin men de directie van het netwerk- of energiebedrijf ervan in kennis stelt dat men geen ‘slimme’ meter accepteert en een schriftelijke garantie wenst te ontvangen dat het bedrijf dit zal respecteren. Daarnaast werd er regelmatig individuele steun gegeven aan mensen om op te treden tegen misleidende voorlichting en vaak intimiderend optreden aan de deur van monteurs die ongevraagd een ´slimme´meter kwamen installeren.
Hoe succesvol de inzet gebleken was van Vrijbit om te voorkomen dat de overheid de ‘slimme’meters verplicht had willen stellen, bleek wel uit de cijfers dat onderzoek had uitgewezen dat inmiddels één op de tien huishoudens de ‘slimme’ meter weigerde. Nu dit zo’n substantieel percentage vormde veranderde de netbeheerders hun reclame techniek om alsnog te proberen om het vertrouwen terug te winnen van klanten via de promotie van ‘slimme’ thermostaten. met het doel om alsnog hun beoogde markaandeel in het uitbaten van ‘smart grid’ toepassingen te verzilveren.

Opnieuw gold daarbij als belangrijkste troef de beoogde energiebesparing. Nu luidde de reclame ‘Het bespaart u geld, dus bent u een dief van uw portemonnee als u de meter niet neemt’, ‘Bij het overstappen naar een nieuw energiebedrijf krijgt u zo’n handige thermostaat of display gratis.’ enz. Waar van oorsprong nog voorlichtingsfilmpjes door de energiemaatschappijen werden gepubliceerd met de uitleg dat het de bedoeling was dat zij voor hun klanten zouden gaan bijhouden en doorgeven hoe men zijn energieverbruik kon verminderen, werd nu reclame gemaakt voor apparaten waarmee men zelf zijn energieverbruik beter zou kunnen gaan managen door het gebruik van ‘slimme’ meters die via internet kunnen communiceren met iemands tablet of i-Phone e.d. Mensen werden gelokt met het rooskleurige toekomstperspectief dat apparaten, als op afstand bestuurbare thermostaten ‘die regelen dat de kachel aangaat als je in de buurt van huis komt’ het leven zo veel gemakkelijker zouden maken en met het aanprijzen van de zegeningen van het veronderstelde gemak wat het Internet der Dingen/ Internet of Things (IoT) belooft te brengen met zelfstandig communicerende verwarmingssystemen, koelkasten en wasmachines.

Bewaarplicht telecommunicatiegegevens

Na jarenlang actievoeren tegen de Europese Dataretentiewetgeving vormde de uitspraak van het EU Hof van Justitie april 2014 dat deze wetgeving inderdaad onrechtmatig was en terstond diende te worden nietig verklaard een prachtige overwinning voor de vele organisaties, waaronder Vrijbit, die hieraan een steentje hadden bijgedragen. Naar aanleiding van deze nieuwe situatie ondernam Vrijbit vervolgens samen met de Freedom Not Fear beweging het initiatief om bij de EU Commissie een resolutie in te dienen met het verzoek om onmiddellijk juridische stappen te nemen tegen alle lidstaten die vasthielden aan de Bewaarplicht Telecommunicatiegegevens (zoals Nederland).
Ook gaf Vrijbit gevolg aan de oproep van Bits of Freedom om aan het ministerie van V&J te laten weten dat het conceptwetsvoorstel ‘ aanpassing bewaarplicht telecomgegevens’ van minister Opstelten met als opzet via nationale wetgeving gewoon door te gaan met de dataretentie absoluut niet door de beugel kon omdat dit strijdig is met de motivatie van het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie waarin richtlijn 2006/24/EG ongeldig is verklaard (zaken C-293/12 en C294/12).

Massa surveillance van internetdata Vrijbit bleef trouw bericht geven van alle nieuwe onthullingen over mass surveillance door internationale inlichtingen-en veiligheidsdiensten. Op de website werd daarvan, onder het kopje PRISM, nauwgezet een chronologische verslag bijgehouden.
 
In februari 2014 verklaarde Vrijbit zich solidair met de wereldwijde actie ‘the day we fight back’ tegen de praktijken van de NSA, de Britse GCHQ en andere inlichtingendiensten van de ‘ Five Eyes’ partners. In 2014 ging de film ‘Citizenfour’ in première. De documentaire van Laura Poitras over de manier waarop een jaar eerder Edward Snowden met zijn onthullingen over de NSA naar buiten was gekomen en hoe daarop in was gereageerd. Deze film, die op internet te terug te kijken valt, bleek onder andere enkele opnamen te bevatten van de voorzitter van Vrijbit tijdens een bijeenkomst in het EU Parlement. Waarmee objectief meer weer eens duidelijk werd hoezeer Vrijbit betrokken is bij de belangrijke ontwikkelingen op gebied van de Privacy.

Drones

Op 2 oktober organiseerde Vrijbit een demonstratie tegen het gebruik van drones voor mass surveillance en targeted killing. De demonstratie vond plaats voor het de aanbouw zijnde gebouwen van het Internationaal Strafhof in Den Haag. De demo vond plaats als Nederlandse bijdrage aan de 1ste mondiale actiedag. 

Overige onderwerpen

In 2014 heeft Vrijbit zich daarnaast nog met tal van uiteenlopende andere onderwerpen bezig gehouden, zoals:

 De uitbreiding van de bevoegdheden voor preventief fouilleren  De uitbreiding van bevoegdheden

 Het promoten van een beter nationaal en lokaal mensenrechtenbeleid  Wifi tracking door winkelbedrijven om gegevens te verzamelen van mensen die op straat langs de winkel lopen.

 Protest actie tegen de afschaf van het papieren treinkaartje

 Oproep om het maken van selfies in het stemlokaal te verbieden

 Protestactie tegen aanvullende ID- plicht in eigen stemlokaal bij de verkiezingen van het EU Parlement op 22 mei 2014

 Actie tegen Google om het verwijderen van data uit hun zoekmachine te kunnen eisen.  Consequentie voor Nederland van de uitspraak van het Europees Comité Sociale Rechten betreffende verplichting van staten tot treffen basisvoorzieningen vreemdelingen

 Wetsvoorstel tot inperken van de Wet Openbaarheid Bestuur in zake het afschaffen van de dwangsom.

 Resolutie Freedom Not Fear ( oktober 2014) met oproep aan de nieuwe EU Commissie om Privacy speerpunt van beleid te maken en direct actie te ondernemen tegen lidstaten die doorgaan met de bewaarplicht telecommunicatie en het integraal afluisteren van alle telecommunicatiecommunicatie van hun burgers.

 Decentralisatie van de sociale sector

Vrijbit websites

Privacynieuwsdienst

Vrijbit onderhield ook in 2014 een aparte website voor het verzamelen en archiveren van Privacynieuws uit binnen- en buitenland. De site fungeerde als een soort alternatief ANP voor de vrije nieuwsgaring, waar mensen zowel nieuws konden aanbrengen als gebruik konden maken van de berichten die gepubliceerd werden. De Privacynieuwsdienst publiceerde dag in dag uit meerdere berichten over actueel nieuws aangaande privacy kwesties. Daarmee werd zowel verslag gedaan over welke zaken er actueel aan de orde waren als inzicht gegeven in de complexiteit van de kwestie die op allerlei gebied een rol speelde.
Omdat alle berichten een korte aanduiding gaven over de inhoud van het nieuws en direct doorverwezen naar de originele bronvermelding waar men zich via één muisklik nader kan informeren, mogen we spreken van een zeer professionele site.
Dat alle nieuws zowel chronologisch als op categorie te lezen viel, en ook later als digitaal archief zodanig raadpleegbaar bleef, achten we van onschatbare waarde. Zowel voor individuen als voor tal van instanties en groeperingen die zich met de kwestie bezighouden. Dat een van de leden van Vrijbit deze klus, ook dit jaar weer, voor zijn rekening nam is iets waar velen hem uiterst dankbaar voor mogen zijn. In dit bestek willen we namens het bestuur van Vrijbit daar expliciet onze oneindige waardering voor uitspreken.

Privacybarometer

De Privacybarometer is een website waar een van de leden van Vrijbit berichtte over ‘de actuele stand van de privacy in de politiek’. Hier vond men berichtgeving over hoe de politieke partijen zich in werkelijkheid gedroegen als het aankomt op het beschermen van de fundamentele rechten op bescherming van het privéleven. Secuur werd in kaart gebracht welke beleid- en wetsvoorstellen er in de Nederlandse politiek gelanceerd werden en hoe het stemgedrag van de partijen was.
De website gaf tevens achtergrondinformatie over nieuwe wetsvoorstellen, en opereerde als opiniepanel. De Privacy Barometer benaderde de politiek ook concreet in gevallen het kabinet en de volksvertegenwoordiging de fout in (dreigden te) gaan.

De Privacy Barometer vervulde een belangrijke publieksfunctie omdat het kiezers aan de hand van feitenmateriaal duidelijk maakte hoe de politieke partijen zich wat betreft de bescherming van de Privacy daadwerkelijk gedragen. Zo kon de politieke partijen zich slecht achter ‘mooie praatjes en loze beloften’ verschuilen maar afgerekend worden op hun daadwerkelijke inbreng en (stem)gedrag in de Kamer.
Ook gaf de Privacy Barometer via de site ‘Privacy Barometer- Agenda Checker’ aan geïnteresseerden ook een goed inzicht in de agenda van de plenaire vergadering en commissievergaderingen van de Tweede Kamer. Op de geautomatiseerde agenda werden namelijk de onderwerpen die een impact op privacy (en digitale vrijheid) hadden duidelijk gemarkeerd. Via deze pagina konden ook de komende agenda’s van de plenaire- en commissievergaderingen van de Eerste Kamer worden geraadpleegd.

Ook de Privacy Barometer vervulde dit jaar weer een zeer belangrijke functie. Waarvoor we degene die hier, in ieders belang(!) zoveel werk en energie in stak bij deze onze grote dank willen betuigen.

Home ’Website Vrijbit‘
De ‘home’ website van Burgerrechtenvereniging Vrijbit, berichtte over actuele zaken waar de vereniging zich mee bezig hield. Ook deze berichten waren op categorie en achteraf raadpleegbaar. De agenda op deze website gaf, ter aanvulling van de politieke privacy agenda, ook een overzicht van openbare lezingen, seminars, filmpresentaties en andere bijeenkomsten die in het hele land konden worden bezocht. De website gaf de mogelijkheid om via de webshop te bekijken welk actiemateriaal er via de organisatie besteld kon worden. Inclusief de mogelijkheid om dit via digitale weg te doen. De website gaf gedetailleerd informatie over de stand van zaken van alle juridische procedures die tegen de Paspoortwet werden gevoerd. Bestaande uit een toelichting per case en een chronologisch verslag inclusief alle processtukken.

De website verwees naar specifieke initiatieven waarvoor Vrijbit aparte websites onderhield. Zijnde:

 Het international actienetwerk Freedom Not Fear - https://www.vrijbit.nl/vrijbitinitiatieven/freedom-not-fear.html

 De actie tegen het plaatsen van ‘slimme’ energie meters- http://www.wijvertrouwenslimmemetersniet.nl

 Het Meldpunt Misbruik ID-plicht - http://www.id-nee.nl/

 De actie tegen de private doorstart van het Elektronisch Patiëntendossier via het Landelijk Schakel Punt ( EPD-LSP)- http://www.ikgeentoestemming.nl/

 De organisatie van de jaarlijkse internationale Big Brother Dag- https://www.vrijbit.nl/vrijbitinitiatieven/internationale-big-brother-dag.html

 En natuurlijk de Privacynieuwsdienst- http://www.privacynieuws.nl/

Een belangrijke functie van de website was dat men er een overzicht kon vinden van tal van aanverwante organisaties die zich met het onderwerp Privacy bezighielden en waar met één druk op de knop naar kon worden doorgeklikt.
In 2014 werd het video archief op de website met tal van nieuwe filmopnamen uitgebreid.

Publicaties

In 2014 verscheen (eindelijk) de internationale uitgave van het boek ‘Histories of State Surveillance in Europe and Beyond’ waar onder andere medewerkers van Vrijbit hadden meegeschreven aan het hoofdstuk over de geschiedenis van de Nederlandse ID-kaart. De publicatie focused op de ‘windows of opportunity’ waarbij bepaalde omstandigheden omslagpunten vormen waardoor sociale ontwikkelingen in een stroomversnelling terecht kunnen komen en plannen die al lang zijn voorbereid plots klaps ten uitvoer kunnen worden gebracht. De studie is een uitgave Routledge Studies in Crime and Society 2014, auteur - Boersma e.a en geregistreerd met het ISBN nummer 9780415829465

Naast alle eigen publicaties op de Vrijbit-websites behelsden de bijdragen van Vrijbit in de media tevens de onderstaande opsomming:

 9-1-2014 interview Tros Radar over de ‘Slimme’ meters

 20-1-2014 publicatie via het Platform Bescherming Burgerrechten van een artikel over de invoering van de vingerafdruk-vrije ID-kaart en de kwestie dat daarmee de bezwaren tegen biometrische identiteitsbewijzen nog niet zijn opgelost.

 20-1-2014 De rapportage ’Access to data protection remedies in EU Member States’ van het Europese Agentschap voor Fundamentele Burgerrechten (FRA).

 21-1- interview BRN radio over resterende bezwaren tegen biometrie in ID-kaarten en scannen ID-bewijzen jongeren i.v.m. leeftijdscontrole alcohol.  1-1-2014 Artikel in tijdschrift ‘Buiten de Orde’ in het themanummer over controle, repressie en privacy.

 12-2-2014 Interview NRC ‘Achter de feiten’ over de AH bonuskaart.

 14-3-2014 Optreden tijdens de bijeenkomst ‘burgerdialoog EU in NL’ in de Rode Hoed te Amsterdam in samenspraak met EU commissaris Reding en burgemeester van der Laan.

 20-3-2014 Interview met het radio 1 programma Argos over de invoering van biometrische paspoorten/ ID-kaarten.

 17-4- 2014 Uitzending tv programma Zembla (VARA) over de macht van zorgverzekeraars, slecht beveiligde patiëntgegevens en de jacht op het bezit van medische gegevens.

 31-5-2014 Inbreng aan de publieke debatavond in de Pletterij te Haarlem over ‘De toekomst van Big Brother in Europa’.

 4-6-2014 Telegraaf artikel ‘Gevangen in ’datakluwen’.

 9-6-2014 artikel Privacynieuwsdienst ‘1984 in 2014… lopen we achter of ervaren we het alleen anders?’

 3-7-2014 NRC artikel over Typhoon met vermelding naar het werk van Vrijbit.
De bibliotheek van Vrijbit werd dit jaar maandelijks uitgebreid met nieuwe boeken en brochures.

Interne zaken

Het ledenaantal bleef met diverse opzeggingen en nieuwe aanmeldingen tussen de 200 en 225 leden schommelen.

Een deel van de leden zette zich actief in voor het Vrijbitwerk. De werkzaamheden bestonden daarbij vaak uit de inzet voor kwesties waar men persoonlijk via een aantasting van de privacy bij betrokken was geraakt. Sommige leden leverden een bijdrage op grond van hun specifieke kennis of vaardigheden op een specifiek gebied of met betrekking tot specifieke dossiers. Anderen hielpen met het verspreiden van actiemateriaal, bezoeken van bijeenkomsten, brainstormen over hoe zaken aan te pakken, ontwerpen van actiemateriaal enz. Een klein deel van de leden vormde de harde kern waarin alle werkzaamheden van Vrijbit werden besproken en uitgevoerd.

Iedere eerste zondag van de maand organiseerde Vrijbit een ledenvergadering. Op deze bijeenkomsten werd schriftelijk verslag gedaan over wat er de afgelopen maand aan werk was verzet, welke actuele zaken er speelden en welke bijeenkomsten er de komende maanden op het programma stonden. Tijdens deze vergaderingen werd overleg gepleegd over actuele kwesties en over acties op de korte en langere termijn. Besproken werd dan o.a.welke informatie uitgezocht moest worden, welke brieven of artikelen moesten worden geschreven, welk actiemateriaal besteld en wie welke taken op zich zou nemen. Naast deze praktische zaken was er op deze vergaderingen ook gelegenheid om medestanders te leren kennen, actiemateriaal op te halen, nieuwe documentatie in te zien en om inhoudelijke discussies te voeren over zienswijzen op nieuwe privacyaantastingen en de manier om dat aan te pakken. De meeste contacten met actieve leden vonden echter als één op één overleg plaats, middels gesprekken, per e-mail en telefonisch.

Op 5 oktober 2014 werd in Utrecht de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering belegd. Op deze vergadering werd geconstateerd dat het werk van de vereniging, zowel uit oogpunt van belangenbehartiging voor de leden als uit algemeen maatschappelijke belang, in een grote behoefte bleef voorzien. Ook al bestond de bijdrage vaak slechts uit een druppel op een gloeiende plaat.

Men stelde traditioneel vast dat het werk eigenlijk onze capaciteiten te boven gaat, en blijft neerkomen op de schouders van een te klein aantal vrijwilligers. Hierbij speelde naast het feit dat mensen het vaak te druk hadden met andere zaken nog iets anders een grote rol. Namelijk dat mensen die actief mee willen helpen vaak snel afhaken als ze ontdekken hoe veelomvattend en complex de ‘Privacykwestie’ is. Hoe frustrerend langzaam juridische procedures zich voortslepen. Hoe taai de strijd is in het speelveld, waar miljarden gemoeid zijn met commerciële- en overheidsbelangen. Kortom hoe veel er gevergd wordt van een kleine ongesubsidieerde vereniging die het opneemt tegen machtige en kapitaalkrachtige partijen die het niet zo nauw nemen met het recht op privacy van de burger.

Qua beleid werd voortgeborduurd op de insteek dat Vrijbit zich niet slechts gaat focussen op deelonderwerpen. Ondanks het feit dat lang niet alle onderwerpen kunnen worden aangepakt, die daar voor in aanmerking zouden komen, werd gekozen voor een aanpak om te opereren vanuit het brede scala aan privacykwesties.

Financieel jaaroverzicht 2014
Op 1-1-2014 bedroeg het totale vermogen van de vereniging in totaal: € 2.128,58

De totaal geboekte inkomsten over 2014 bedroegen: € 12.686,24

De totale uitgaven over 2014 bedroegen: € 9.382,98

Op 31-12-2014 werd het boekjaar afgesloten met een positief saldo van € 5.431,84

SPECIFICATIE INKOMSTEN 2014

Donaties Paspoortzaken € 1385,50 Donaties algemeen € 4837,19 Donaties Big Brother actie € 2.200,00 Donatie actie EPD -LSP-NEE € 500,00 Contributie lidmaatschappen € 1.230,00 Reiskostenvergoedingen € 133,00 Bijdragen fondsen /projectdonaties € 500,00 Verkoop Actiemateriaal € 529,09 Overige bronnen € 1.371,46 Totaal € 12.686,24
SPECIFICATIE UITGAVEN 2014 Reiskosten € 1.119,20 Aanschaf vakliteratuur, abonnement krant € 676,55 Frankeerkosten € 520,91 Telefoon/ internet € 486,36 Computer € 461,00 Hosten en beveiligen websites, compu ters & email € 3.426,37 Huisvesting,vergaderruimte,kramen € 271,93 Vergaderkosten € 250,00 Productie actiemateriaal € 1.650,71 Kosten betaalverkeer € 182,27 Big Brother actie/ Biblion € 150,00 Bureaukosten € 184,42 Overige € 3,26 Totaal € 9.382,98
BALANS Vergeleken met 2013 zijn de inkomsten nagenoeg verdubbeld en de uitgaven met 1/3 verhoogd. De inkomsten in 2013 bedroegen € 6.386,66 en uitgaven € 6.217,09 Het verschil aan inkomsten komt door het feit dat er in 2014 actief is ingezet gewerkt aan het werven van projectdonaties bij diverse fondsen.

De hogere uitgaven liggen voornamelijk aan het feit dat het onderhouden en beveiligen van de websites een steeds grotere forse financieringspost vormt. Burgerrechtenvereniging Vrijbit ontving geen structurele subsidies. Qua financiën was de organisatie afhankelijk van de lidmaatschapsbijdragen, incidentele donaties en verkoop van informatie- en actiematerialen. Beleidsvoornemens 2015
Het is de bedoeling om voor zover de gezondheid en omstandigheden van de actieve medewerkers dat toelaat, door te gaan op de ingeslagen weg. Dat betekent dat er gefocust zal blijven worden op de veelheid van ontwikkelingen inzake de privacy en het samenspel van virtuele ontwikkelingen en de fysieke wereld.

Wegens de grote behoefte aan persoonlijke hulp- en adviesverlening zal deze dienstverlening in 2015 worden voortgezet. Dat geldt eveneens voor het daadwerkelijk steunen van privacyvoorvechters, het initiëren van acties en het geven van voorlichting.

Vrijbit wil zich ook in de toekomst in blijven zetten om op een positieve manier mee te denken met burgers, beleidsmakers en bedrijven aan het tot stand brengen van een samenleving waarin het gebruik van technologische verworvenheden niet automatisch leidt tot het verlies van de mogelijkheid om een privéleven te leiden en in de publieke ruimte voortdurend getraceerd en geregistreerd te worden.
Er wordt doorgegaan met het aankondigen op de agenda van de Vrijbitwebsite van de diverse bijeenkomsten, debatten, symposia en lezingen die georganiseerd worden op het gebied van privacybescherming. Relevante bijeenkomsten in de Eerste en Tweede Kamer blijven, net als momenteel het geval is, via de link op de website www.vrijbit.nl via de ‘ Privacybarometer agendachecker’ te raadplegen.

Doorgegaan wordt met het hosten van de bovenstaande ‘initiatief- websites’:

 Het international actienetwerk Freedom Not Fear - https://www.vrijbit.nl/vrijbitinitiatieven/freedom-not-fear.html

 De actie tegen het plaatsen van ‘slimme’energie meters- http://www.wijvertrouwenslimmemetersniet.nl

 Het Meldpunt Misbruik ID-plicht - http://www.id-nee.nl/

 De actie tegen de private doorstart van het Elektronisch Patiëntendossier via het Landelijk Schakel Punt ( EPD-LSP)- http://www.ikgeentoestemming.nl/

 De organisatie van de jaarlijkse internationale Big Brother Dag- https://www.vrijbit.nl/vrijbitinitiatieven/internationale-big-brother-dag.html

 En natuurlijk de Privacynieuwsdienst- http://www.privacynieuws.nl/

Dossiers die het komend jaar opnieuw veel aandacht zullen vragen betreffen onverminderd het dossier Paspoortwet & identificatie systemen door middel van digitale gezichtsopnamen. De ‘slimme’ energiemeters. Het dossier 'behoud van het medisch beroepsgeheim en privacy van patiënten in de gezondheidszorg’. De opmars van het gebruik van drones. Het gebruik van allerlei aan internet verbonden persoonsgebonden ‘slimme’ registratiemiddelen als smart horloges, i-phone, apps enz. De wereldwijde massasurveillance door overheden en bedrijven van het privé leven van individuele personen en complete bevolkingsgroepen. En in brede zin de discrepantie tussen de taak van de overheid om op te komen voor de bescherming van fundamentele belangen van de burgers versus de huidige situatie dat de overheid de burger voornamelijk wantrouwt en als tegenstander beschouwd.

Het verbeteren van de samenwerking met andere organisaties en disciplines blijft een van de speerpunten van het Vrijbit beleid.
Vrijbit wil doorgaan met het jaarlijks organiseren van themabijeenkomsten en publieksacties. Daarnaast blijft het streven om streven waar mogelijk activiteiten en acties die door andere Privacyvoorvechters worden georganiseerd met raad en daad te steunen. Intern zal doorgegaan worden met het creëren van een stabiele financiële basis en uitbreiden van het ledenbestand. De uitbreiding en het verbeteren van de toegankelijkheid van het (digitale en knipsel) archief staat voor het komend jaar hoog op de agenda, dat geldt eveneens voor een vernieuwde inventarisatie en catalogisering van de bibliotheek.
Het doel is om de maandelijkse bijeenkomsten op de eerste zondag van de maand te continueren. Daarnaast zullen maandelijkse werkverslagen bij worden gehouden.
Dat er ondanks de beperkte financiële middelen zoveel werk verzet werd is te danken aan de inzet van de vrijwilligers die zich, zonder enige onkostenvergoeding, inzetten zodat alle inkomsten voor 100% rechtstreeks aan het werk ten goede komen.

Via deze weg willen we, ook dit jaar weer, deze mensen hartelijk danken voor al hun tijd en energie. Ook alle donateurs danken we nogmaals voor hun onmisbare steun!

Namens het bestuur,

J.M.T.(Miek) Wijnberg, Voorzitter